Bu yazımızda, bazı kaynaklarda bildirme koşacı olarak da geçen bildirme ekini irdeleyeceğiz. Türkçe konuşup yazarken sıklıkla kullandığımız bildirme eki, Türkçedeki dört ek fiilden biri olan “-dir” ekidir. İsim ve isim soylu sözcüklerin yüklem görevinde kullanılmasını sağlayan ve yükleme ihtimal, belirsizlik, kesinlik gibi anlamlar katan bildirme eki, çeşitli ses olaylarına uğrayıp eklendiği sözcükte “-dır, -dur, -dür, -tir, -tır, -tur, -tür” şekline girebilir. Aşağıdaki birinci örnekte, bildirme eki yükleme ihtimal anlamı katarken ikinci ve üçüncü örneklerde isim soylu sözcüklerin, kesinlik ve belirsizlik anlamlarıyla yüklem görevinde kullanılmasını sağlamaktadır.
Örnek 1: Babam eve çoktan varmıştır. (İhtimal)
Örnek 2: Pazar yeri, mahallemizin biraz dışındadır. (Kesinlik)
Örnek 3: Aradığı giysiler dolapta mıdır acaba? (Belirsizlik)
Bu noktada, bildirme ekinin, diğer ek fiillerin aksine birleşik zamanlı fiil oluşturmadığını hatırlamakta fayda var. Öte yandan, bazen bildirme eki cümleden düşerek gizli hâlde kullanılır. Aşağıdaki cümleler, bu durumu örneklemektedir.
Örnek 4: Odaların tabanı parke kaplı(dır).
Örnek 5: Yaptığımız plan mükemmel(dir).
Ayrıca, ek fiilin ve dolayısıyla bildirme ekinin olumsuzunun isim cümlelerinde “değil” edatının isimle ek fiil arasına eklenmesiyle; fiil cümlelerinde ise “-ma, -me” olumsuzluk ekleri ile oluşturulduğunu söyleyebiliriz. Aşağıda, bu kurallara ilişkin örnekler yer almaktadır.
Örnek 6: Bahsettiğiniz kişi arkadaşım değildir. (İsim Cümlesi)
Örnek 7: Babam eve henüz varmamıştır. (Fiil Cümlesi)
İstisnai olarak “var” ifadesi ile oluşturulan cümlelerin olumsuz hâllerinde “yok” ifadesi kullanılmaktadır. Bu ayrımı daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki örnekleri inceleyelim.
Örnek 8: İstediğiniz ürünler depoda vardır.
Örnek 9: İstediğiniz ürünler depoda yoktur.