Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’ı referans alarak “Yüzyıl ne demek? Yüzyıl nasıl yazılır? Yüzyıl nasıl kısaltılır?” gibi sorulara cevap vereceğiz. Öncelikle, yüzyılın anlamını inceleyelim. Sözlüğe baktığımızda yüzyıl sözcüğünün, cümlede isim görevinde kullanılan üç anlamı olduğunu görmekteyiz. Aşağıda, bu anlamların tanımlarıyla beraber örnek cümlelere yer verilmektedir.
1. Yüzyıllık zaman, asır.
Örnek 1: Son yüzyıl içinde bizi bu hâlden kurtarmak isteyen hiçbir davranış şifa getiremedi. (Necip Fazıl Kısakürek)
2. Yaşanmakta olan zaman.
Örnek 2: Teknoloji bağımlılığı, yüzyılın en çetrefilli meselelerinden biri olarak addedilebilir.
3. Başlangıcı milat olan yüzer yıllık zaman dilimleri.
Örnek 3: Fransız Gotik mimarisinin en ünlü örneklerinden Notre Dame Katedrali, 12. yüzyılda Meryem Ana’ya ithafen inşa edilmiştir.
Yukarıdaki tanım ve örneklerden hareketle, yüzyıl sözcüğünün kullanımındaki anlamsal nüansların, birbirine çok yakın bağlamlarda ifade bulduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Ayrıca, bu sözcüğün ilk anlamının eş anlamlısının asır olduğunu belirtmekte fayda var. Aşağıdaki cümle, asır sözcüğünün kullanımını örneklemektedir.
Örnek 4: Asırlardır hüküm sürdüğümüz bu topraklarda, hep barıştan taraf olduk.
Genel ağda, yüzyıl sözcüğünün yazımı ve kısaltmasına ilişkin ciddi bir bilgi kirliliği mevcut. Doğrusunu isterseniz TDK’nin yayımladığı Kısaltmalar Dizini ve kısaltmalar ile ilgili yazım kurallarına başvurarak bu bilgi kirliliğini bertaraf edebiliriz. İlk olarak, yüzyıl sözcüğünün doğru yazımının “yüzyıl” olduğunu hatırlatalım zira bu sözcük zaman zaman “yüz yıl” şeklinde hatalı olarak yazılabilmektedir. Pek tabii ki yüzyıl sözcüğü bir cümlenin veya dizenin başında ise baş harfi büyük (Yüzyıl) yazılmalı.
Peki, yüzyılın kısaltması ne? Başka bir ifadeyle, yüzyıl nasıl kısaltılır? TDK’nin Kısaltmalar Dizini’ne göre, yüzyıl sözcüğü “yy.” olarak kısaltılmalı. Dikkat edersek kısaltmanın sonunda bir nokta var. Bu önemli bir detay çünkü TDK’nin kısaltmalar ile ilgili yazım kurallarında belirttiği üzere, sonunda nokta bulunan kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz. Aşağıda, bu kuralın uygulanmasına ilişkin doğru ve yanlış örneklere yer verilmektedir.
Örnek 5: 13. yy.da yaşamış olan Mevlana’nın fikriyatı, fâniye ışık oldu. (Doğru)
Örnek 6: 13. yy.’da (veya yy’da) yaşamış olan Mevlana’nın fikriyatı, fâniye ışık oldu. (Yanlış)
Umuyoruz ki bu yazı, yüzyıl sözcüğün anlamıyla beraber nasıl yazılması ve kısaltılması gerektiği konusundaki soru işaretlerini giderir. Ayrıca, milattan önce ve milattan sonra terimlerinin kısaltmalarıyla ilgili bilgi edinmek için Milattan Önce ve Milattan Sonra Nasıl Kısaltılır? adlı yazıya göz atabilirsiniz.