Bu yazımızda, Türkçede nadiren karşılaştığımız ve TDK sözlüğünde bulunmayan efemera ve efemerist sözcüklerinin kökenlerini, anlamlarını ve cümle içindeki kullanımlarını irdeleyeceğiz. Öncelikle, efemera sözcüğünün, İngilizce “ephemera” sözcüğünden alıntı olduğunu belirtelim lakin etimolojik olarak bu sözcüğün, Eski Yunancadaki “bir gün ömrü olan mayıs böceği” anlamına gelen ephēmerón sözcüğünün çoğulu olduğunu da göz önünde bulundurmakta fayda var.
Peki, efemera ne demek? Efemera ne anlama geliyor? En genel ifadeyle efemera, “gündelik yaşama ait, kısa ömürlü, önemsiz şeyler” olarak tanımlanabilir. Çoğul bir isim olan efemera, genelde ıvır zıvır olarak nitelendirilebilecek basılı materyallerden bahsederken kullanılan bir sözcüktür. Mektuplar, biletler, broşürler ve resmî belgeler, zamanla koleksiyon malzemesi hâline de gelebilen efemeraya örnek olarak verilebilir. Bu bağlamda efemerayı, bireysel ve toplumsal bakış açısıyla tarihe değişik yönlerden ışık tutan vesikalar olarak da değerlendirebiliriz. Aşağıdaki cümle, bu sözcüğün kullanımını örneklemektedir.
Örnek 1: Müzede, savaşın yol açtığı vahşeti ve yıkımı göz önüne seren efemera koleksiyonları da sergileniyor.
Efemera ile aynı kökene dayanan ve İngilizcedeki “ephemerist” sözcüğünden alıntılanan efemerist, “efemera koleksiyoncusu” anlamına gelmektedir. Bu sözcüğün kullanımına ilişkin örnek cümleye aşağıda yer verilmektedir.
Örnek 2: Müzayedeye, tanınmış antikacı ve efemeristlerin de katılması bekleniyor.
Son yıllarda ivmelenen globalleşmeye paralel olarak kavram dünyamız genişledikçe efemera ve efemerist gibi birçok sözcüğü, başta İngilizce olmak üzere yabancı dillerden ithal ediyoruz. Bu hazırcı tavrın alternatifi, bu gibi yeni sözcüklere, toplumun benimseyeceği Türkçe karşılıklar bulmak. Bu konuda, Türkçe ile ilgili inisiyatif sahibi olan kurumların daha aktif bir çaba içine girmesi, Türkçenin üretkenliğinin ve zenginliğinin farkına varıp bunu hayata geçirmemiz açısından önem arz etmektedir.