Bu yazımızda, Türkçe konuşup yazarken sıklıkla karıştırılan itilaf ve ihtilaf sözcüklerini, TDK ve Birlisan’ı referans alarak mercek altına alacağız. İtilaf ile başlayalım. Sözlüğe baktığımızda itilaf sözcüğünün Arapça kökenli olduğunu, cümlede isim (eskimiş) görevinde kullanıldığını ve “anlaşma, uzlaşma” gibi anlamlara geldiğini görmekteyiz. Aşağıdaki cümle, itilaf sözcüğünün kullanımını örneklemektedir.
Örnek 1: Aramızdaki itilafı belgeleyen bir sözleşme hazırlattırdık.
İtilaf, tarihsel bağlamda I. Dünya Savaşı’ndaki iki ana pakttan birisi olan “İtilaf Devletleri” özel isminde de geçmektedir. Söz konusu özel ismin eş anlamlılarının “Anlaşma Devletleri” ve “İttifak Devletleri” olduğunu göz önünde bulundurursak itilaf sözcüğünün anlamını daha iyi kavrayabiliriz. Ayrıca, itilafçı ve itilafçılık sözcükleri ile itilaf etmek birleşik fiilinin, itilaf sözcüğünden türetildiğini belirtmekte fayda var.
Öte yandan, yine Arapça kökenli olan ihtilaf sözcüğü, cümlede isim görevinde kullanılmakta ve “anlaşmazlık, uyuşmazlık” gibi anlamlara karşılık gelmektedir. Aşağıdaki örnek cümleyi inceleyerek bu sözcüğün kullanımına daha yakından bakalım.
Örnek 2: Miras kavgaları, akrabalar arasında vuku bulan ihtilafların ana sebeplerindendir.
Bu noktada, “anlaşamamak, uyuşamamak” gibi anlamlar barındıran ihtilafa düşmek birleşik fiilinin, ihtilaf sözcüğünden türetildiğini de not edelim.
Sonuç olarak, yazıda ve konuşmada sehven birbirinin yerine kullanılabilen itilaf ve ihtilaf sözcükleri aslında birbirine zıt iki anlam taşımaktadır. Bu bakımdan, itilaf uzlaşmaya, anlaşmaya; ihtilaf ise uzlaşmazlığa, anlaşmazlığa işaret etmektedir. Bu ve benzeri nüanslara dikkat ederek Türkçeyi daha doğru kullanabileceğimizi unutmayalım. Bu konuyla bağlantılı olarak itilaf ile benzer anlamlara sahip ittifak sözcüğünü irdelediğimiz İttifak Ne Demek? adlı yazıya da göz atabilirsiniz.