Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’ı baz alarak ikrah sözcüğüne odaklanıp bu sözcükle kurulan ikrah etmek, ikrah getirmek ve ikrahlık gibi ifadeleri ele alacağız. Öncelikle, ikrah sözcüğünün dilimize Arapçadan geçtiğini ve kerhen ile aynı köke dayandığı belirtmekte fayda var. Kerhen sözcüğü ile ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Kerhen Ne Demek? adlı yazıya göz atabilirsiniz. Peki, ikrah ne demek? İkrah ne anlama geliyor? Sözlüğe baktığımızda ikrah sözcüğünün cümlede isim (eskimiş) görevinde kullanılan iki anlama geldiğini görmekteyiz. Aşağıda, sözü edilen anlamlara ve bunlara ilişkin örnek cümlelere yer verilmektedir.
1. Birinden veya bir şeyden fazlaca rahatsız olma, iğrenme.
Örnek 1: Yüzündeki kırışıklarda, hayata karşı bir ikrah ve nefretin yansımaları gizliydi.
2. Birine, istemediği bir şey yaptırma.
Örnek 2: Hukuken bir şahıs, tehdit ve cebir ile bir sözleşmeye zorlandığında ikrah söz konusudur.
Yukarıdaki ikinci örnekte de görüldüğü üzere ikrah, bu bağlamda genelde bir hukuk terimi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Öte yandan, ikrah sözcüğüne “etmek” yardımcı fiili getirilerek oluşturulan ikrah etmek birleşik fiili, “birinden veya bir şeyden fazlaca rahatsız olmak, iğrenmek”; ikrah sözcüğüne “getirmek” yardımcı fiili getirilerek oluşturulan ikrah getirmek birleşik fiili ise “birinden veya bir şeyden fazlaca rahatsız olmaya, iğrenmeye başlamak” gibi anlamlara karşılık gelmektedir. Bu tanımlardan hareketle ikrah etmek ve ikrah getirmek birleşik fiillerinin anlamlarının birbirine çok yakın olduğunu söyleyebiliriz. Aşağıdaki örnek cümleleri inceleyerek sözü edilen birleşik fiillerin cümle içindeki kullanımlarına daha yakından bakalım.
Örnek 3: Çocukluğunda bu kadar üzerine düşmeselerdi belki de etten, balıktan ikrah etmezdi.
Örnek 4: Köy ahalisi, muhtarlıktaki ağır aksak bürokratik işleyişten ikrah getirmişti.
İkrah sözcüğüne -lık yapım eki getirilerek oluşturulan ikrahlık ise cümlede isim (halk ağzında) görevinde kullanılmakta olup “tiksinti, iğrenti” gibi anlamlara işaret etmektedir. Aşağıda, bu sözcüğün kullanımına ilişkin örnek cümleye yer verilmektedir.
Örnek 5: Kötü alışkanlıklarından ikrahlık getirsin diye Haşmet’i götürmedikleri hoca kalmadı.