Bu yazımızda, eş anlamlı olan atıfta bulunmak ve atıf yapmak birleşik fiilleri ile atfen sözcüğünün anlamlarını ve bunların kullanımlarına ilişkin örnekleri irdeleyeceğiz. Öncelikle, atıfta bulunmak ve atıf yapmak birleşik fiillerinin temelini oluşturan Arapça kökenli atıf sözcüğüne odaklanalım. Sözlüğe baktığımızda atıf sözcüğünün, cümlede isim görevinde kullanılan üç anlamı olduğunu görmekteyiz.
1. Yöneltme, çevirme.
2. İlişkili bulma.
3. Araştırma, yazışma vb.nde kaynak kişiye veya esere işaret etme, gönderme.
İsim soylu olan atıf sözcüğü ile bulunmak ve yapmak yardımcı fiillerinin birleşmesiyle oluşmuş atıfta bulunmak ve atıf yapmak birleşik fiilleri, atıf sözcüğünün üçüncü anlamıyla doğrudan ilişkilidir. Bu bağlamda, atıfta bulunmak ve atıf yapmak birleşik fiillerinin anlamının, “Araştırma, yazışma vb.nde kaynak kişiye veya esere işaret etmek, göndermek.” olduğunu söyleyebiliriz. Sözü edilen birleşik fiillerin kullanımına ilişkin birer örnek vererek konuyu daha iyi anlamaya çalışalım.
Örnek 1: Argümanını kanıtlamak için bazı popüler teorilere atıfta bulundu.
Örnek 2: Atıf yapılan kaynaklara eserin sonunda yer verilmiş.
Yukarıda bahsettiğimiz tanımdan ve örneklerden yola çıkarak şunu söyleyebiliriz: Yazarken veya konuşurken atıfta bulunduğumuzda veya atıf yaptığımızda başka bir kaynağa, esere gönderme yapmış oluruz. Bir bakıma, yazıdaki ya da konuşmadaki iddiamızı, konumumuzu temellendirmek veya güçlendirmek için başka bir kaynağa, esere başvururuz. Zaten, atıf sözcüğünün ilk iki anlamı da bu yöneltmeyi, ilişkiyi betimler nitelikte.
Öte yandan, Arapça (eskimiş) bir sözcük olan atfen, “mal ederek, yükleyerek” gibi anlamlara gelip cümlede zarf görevinde kullanılmaktadır. Aşağıda, atfen sözcüğünün cümle içinde kullanımına yönelik örnekler yer almaktadır.
Örnek 3: Anasını görünce eski bir mezara atfen döktüğü yaşlar, yeni sevdası içindi. (Hüseyin Rahmi Gürpınar)
Örnek 4: Şairin, memleketine atfen yazdığı şiirlerin ana teması sıla özlemi.
Atıf, atıfta bulunmak, atıf yapmak ve atfen sözcükleriyle yapı ve anlam bakımından akraba sayılabilecek atfetmek ve atfedilmek birleşik fiilleriyle atfedilen sıfat-fiili hakkında bilgi edinmek için Atfetmek Ne Demek? adlı yazıyı okuyabilirsiniz.