Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’dan hareketle irtica, irticai ve mürteci sözcüklerini mercek altına alacağız. Öncelikle, bu sözcüklerin dilimize Arapçadan geçtiğini ve aynı köke dayandığını belirtelim. Sözlüğe baktığımızda irtica sözcüğünün cümlede isim görevinde kullanıldığını ve “toplumda çağdaş değerlere ve yeniliklere önem vermeme, her yönüyle eskiyi özleme, eski düzeni yaşamaya çalışma, gericilik” gibi anlamlara geldiğini görmekteyiz.
İrtica sözcüğünün sıfat (eskimiş) hâli olan irticai ise “gericilik ile ilgili, gerici” gibi anlamlar barındırmaktadır. Aşağıdaki örnek cümleleri inceleyip irtica ve irticai sözcüklerinin kullanımlarına daha yakından bakalım.
Örnek 1:Vilayetin her yerinde faili yakalanamayan bir irtica vakası çıkar. (Reşat Nuri Güntekin)
Örnek 2: Ordudaki irticai yapılanma, iç güvenliği tehdit eden bir boyuta vardı.
Cümlede sıfat (eskimiş) görevinde kullanılan mürteci, “toplumda çağdaş değerlere ve yeniliklere önem vermeyen, her yönüyle eskiyi özleyen, eski düzeni yaşamaya çalışan, gerici” gibi anlamlara geliyor. Bu sözcüğe -lik yapım eki getirilerek oluşturulan ve cümlede isim görevinde kullanılan mürtecilik ise mürteciyi bir kavram olarak ele aldığımızda başvurduğumuz bir sözcük. Aşağıda cümleler, mürteci ve mürtecilik sözcüklerinin kullanımlarına örnek teşkil etmektedir.
Örnek 3: Halk onu okuyor ve seviyor, polis ve mürteci çevreler ise ona kin besliyor ve mutat vasıtalarla tasfiye etmeye çalışıyorlardı. (Nazım Hikmet)
Örnek 4: Malum dönemde, bazı televizyon programlarına mürteciliği alenen öven yorumcular konuk oluyordu.
Yukarıdaki tanımlara bakarak irtica ve mürtecilik sözcüklerinin eş anlamlısının gericilik; irticai ve mürteci sözcüklerinin eş anlamlısının ise gerici olduğunu söyleyebiliriz. Bu noktada, irtica ve mürteci sözcüklerinin sıklıkla iltica ve mülteci sözcükleri ile karıştırıldığını belirtmekte fayda. Doğrusunu isterseniz sadece bir harf ile birbirinden ayrılan bu sözcükler, tamamıyla farklı kavramlara işaret ediyor. Bu ayrımı daha iyi anlamak için İltica ve Mülteci adlı yazıyı okuyabilirsiniz. Bu konuyla bağlantılı olarak, zaman zaman irtica ve irticai ile karıştırılabilen irtical ve irticalen sözcükleriyle ilgili bilgi edinmek için İrticalen Ne Demek? adlı yazıyı okumanızı öneririz.