Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’ı referans alarak istinat ve müstenit sözcüklerini ele alacağız. Öncelikle, istinat ve müstenit sözcüklerinin dilimize Arapçadan geçtiğini ve aynı köke dayandığını belirtelim. Peki, istinat ne demek? İstinat ne anlama geliyor? Sözlüğe baktığımızda cümlede isim (eskimiş) görevinde kullanılan istinat sözcüğünün, “yaslanma, dayanma”, “kuvvet alma, güvenme” ve “bir şeyi kanıt sayma” anlamlarına geldiğini görmekteyiz.
Söz konusu anlamlardan hareketle istinat sözcüğüne “etmek” yardımcı fiili getirilerek oluşturulan istinat etmek, “yaslanmak, dayanmak” gibi anlamları karşılamaktadır. Aşağıda, bu birleşik fiilin kullanımına yönelik bir örnek yer almaktadır.
Örnek 1: Bizden evvelki zamanların tarihleri hep değilse de ekseriyetle indi vesikalara istinat etmiştir. (Aka Gündüz)
“Toprak veya yapının kaymasını önlemek için yapılan, direnç sağlayan duvar” anlamındaki istinat duvarı ve “dayanılan, güvenilen yer, dayanak” gibi anlamlar barındıran istinatgâh sözcüklerinin de istinat sözcüğünden geldiğini belirtmeden geçmeyelim.
Peki, müstenit ne demek? Müstenit ne anlama geliyor? Sözlüğe baktığımızda müstenit sözcüğünün cümlede sıfat (eskimiş) görevinde kullanıldığını ve “yaslanan, dayanan” gibi anlamlara geldiğini görmekteyiz. En yalın ifadeyle müstenit sözcüğünü, istinat sözcüğünün sıfat hâli olarak düşünebiliriz. Aşağıda yer verilen cümle, bu sözcüğünün kullanımını örneklemektedir.
Örnek 2: Kundakçıların ifadelerine müstenit hazırlanan iddianame, kâtip tarafından daktilo edildi.
Bu konuyla bağlantılı olarak istinat ve müstenit sözcükleriyle aynı köke dayanan istinaden ve müsteniden sözcükleriyle ile ilgili bilgi edinmek için İstinaden ve Müsteniden adlı yazıyı okuyabilirsiniz.