İtilaf ve İttifak adlı yazımızda, itilaf ve ihtilaf sözcükleri arasındaki ayrımdan bahsederken itilaf ve ittifakın birbirine çok yakın anlamlar ihtiva ettiğini belirtmiştik. Bu yazımızda ise TDK ve Birlisan’ı temel alarak ittifak sözcüğüne ve bu sözcükle kurulan ittifak etmek ve ittifak yapmak birleşik fiillerine odaklanacağız. Öncelikle, dilimize Arapçadan geçmiş olan ittifak sözcüğünü irdeleyelim. Sözlüğe baktığımızda ittifak sözcüğünün, cümlede isim görevinde kullanılan iki anlama geldiğini görmekteyiz. Aşağıda, sözü edilen anlamlara ilişkin tanımlara ve örnek cümlelere yer verilmektedir.
1. Bir konuda antlaşma veya sözleşme ile bağlanma, bağlaşma.
Örnek 1: Muhalefet partilerinin liderleri, olası bir ittifaka yeşil ışık yakıyor.
2. Bir konuda oylamaya katılan herkesin aynı yönde oy kullanmış olması, oy birliği.
Örnek 2: Dernek, üyelerin ittifakı ile alınan karar doğrultusunda feshedildi.
Yukarıdaki tanımları esas alarak bağlaşma ve oy birliği sözcüklerinin, ittifak sözcüğünün eş anlamlıları olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca, tıpkı itilaf gibi ittifak da tarihsel bağlamda I. Dünya Savaşı’ndaki iki ana pakttan birisi olan “İttifak Devletleri” özel isminde geçmektedir. Söz konusu özel ismin eş anlamlısının “Bağlaşma Devletleri” olduğunu göz önünde bulundurursak ittifak sözcüğünün anlamını daha iyi kavrayabiliriz.
İttifak sözcüğünün anlamından hareketle ittifak etmek ve ittifak yapmak birleşik fiillerinin, “bir konuda anlaşma veya sözleşme ile bağlanmak, bağlaşmak” gibi anlamlar taşıdığını söyleyebiliriz. Bu bakımdan, Türkçede kendine çok az yer bulan bağlaşmak fiilinin, ittifak etmek ve ittifak yapmak birleşik fiillerinin eş anlamlısı olduğunu söyleyebiliriz. Aşağıda, sözü edilen birleşik fiillerinin kullanımlarına ilişkin örnekler yer almaktadır.
Örnek 3: Hazır bulunanların hepsi tatlı dil, güler yüz taraftarlığında ittifak etmiş gibiydiler. (Ömer Seyfettin)
Örnek 4: Genel seçimlerde, yakın görüşlü partilerin ittifak yapmasına kesin gözüyle bakılıyor.