Türkçe konuşup yazarken zaman zaman nüans sözcüğünün kullanımıyla ilgili hatalara tanık olmaktayız. Bu yazımızda, Fransızcadan dilimize geçmiş olan nüans sözcüğünün anlamını ve doğru kullanımını irdeleyeceğiz. Sözlüğe baktığımızda nüans sözcüğünün iki anlamı olduğunu görmekteyiz. Bu anlamları örnekler vererek inceleyelim.
1. Aynı tür şeyler arasındaki ince fark, ayırtı.
Örnek 1: Ellerini ve kollarını hiç kullanmaya lüzum duymadan nüanslarını sesiyle vererek oynadı. (Haldun Taner)
2. İnce ayrım.
Örnek 2: Türkçeyi doğru konuşup yazabilmek için okuyup araştırarak, değerlendirerek bu nüanslarla ilgili farkındalığımızı geliştirebiliriz.
Yukarıdaki örnekleri incelediğimizde nüans sözcüğünün “ince fark, ayırtı, ince ayrım” gibi anlamlara geldiğini söyleyebiliriz. Doğrusunu isterseniz nüans sözcüğünün bu iki anlamı birbirine çok yakın. İlk anlamı aynı tür şeyler arasında, ikinci anlamı ise genel olarak ince ayrıma işaret ediyor. Bu noktada, nüansın eş anlamlısı olan ayırtı sözcüğünün kullanımının pek yaygın olmadığını belirtmekte fayda var.
Peki, nüans sözcüğü nasıl yanlış kullanılıyor? Bu soruya cevaben şöyle diyebiliriz: Cümle içinde bazen nüans sözcüğü ile beraber zaten bu sözcüğün anlamlarının içerdiği “ince, fark, ayrım” gibi ifadelerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açıyor. Bir anlamda, cümlede gereksiz yere sözcük tekrarı yapılıyor. Aşağıda, nüans sözcüğünün yanlış ve doğru kullanımlarına ilişkin örneklere yer verilmektedir.
Örnek 3: Kitabın bölümleri arasındaki ince nüansları çok iyi kavradı. (Yanlış)
Örnek 4: Kitabın bölümleri arasındaki nüansları çok iyi kavradı. (Doğru)
Örnek 5: Çalışmasında, iki eser arasındaki nüans farklarını ortaya koydu. (Yanlış)
Örnek 6: Çalışmasında, iki eser arasındaki nüansları ortaya koydu. (Doğru)
Yukarıdaki örneklere baktığımızda altı çizili olan üçüncü örnekteki “ince” ve dördüncü örnekteki “farklarını” sözcüklerinin kullanımlarının anlatım bozukluğuna neden olduğunu görebiliyoruz çünkü nüans sözcüğü zaten bunların anlamlarını ihtiva ediyor. Dördüncü ve altıncı örneklerde de görüldüğü üzere, “ince” ve “farklarını” sözcükleri cümlelerden çıkarılarak anlatım bozuklukları giderilebilir.