Bu yazımızda, Türkçe konuşup yazarken sıklıkla hatalı kullanılan teşrif ve teşrif etmek ifadelerini irdeleyeceğiz. Öncelikle, Arapça kökenli olan teşrif sözcüğünü ele alalım. Sözlüğe baktığımızda teşrif sözcüğünün, “varlığıyla veya gelişiyle bir yeri onurlandırma, şereflendirme ya da bir yere gelme, varma” gibi anlamlara geldiğini görmekteyiz. Teşrif sözcüğünün kullanımına ilişkin bilinmesi gereken en önemli nokta, bu sözcüğün belirtme hâl eki (-i /-ı /-u /-ü) almış sözcüklerle beraber kullanılması gerektiği. Örnekler vererek teşrif sözcüğün doğru ve yanlış kullanımlarını inceleyelim.
Örnek 1: Paşanın şehri teşrifi, ahalide büyük bir heyecan yaratmıştı. (Doğru)
Örnek 2: Paşanın şehre teşrifi, ahalide büyük bir heyecan yaratmıştı. (Yanlış)
Yukarıdaki birinci cümle, teşrif sözcüğünün doğru kullanımını örneklemektedir çünkü teşrif sözcüğünden önce gelen “şehir” sözcüğü belirtme hâl eki (-i) alarak “şehri” şeklinde kullanılmıştır. İkinci cümle ise teşrif sözcüğünün yanlış kullanımını örneklemektedir çünkü teşrif sözcüğünden önce gelen “şehir” sözcüğü yönelme hâl eki (-e) alarak “şehre” şeklinde kullanılmıştır.
Teşrif etmek, teşrif sözcüğünün “etmek” yardımcı fiiliyle birleşmesi sonucu oluşmuş bir birleşik fiildir ve “varlığıyla veya gelişiyle bir yeri onurlandırmak, şereflendirmek ya da bir yere gelmek, varmak” gibi anlamları karşılamaktadır. Aşağıdaki örneklerde teşrif etmek birleşik fiilinin doğru ve yanlış kullanımlarına yer verilmektedir.
Örnek 3: Belediye başkanı, sürpriz bir ziyaretle evimizi teşrif etmişti. (Doğru)
Örnek 4: Belediye başkanı, sürpriz bir ziyaretle evimize teşrif etmişti. (Yanlış)
Yukarıdaki üçüncü cümle, teşrif etmek birleşik fiilinin doğru kullanımını örneklemektedir çünkü teşrif etmek birleşik fiilinden önce gelen “evimiz” sözcüğü belirtme hâl eki (-i) alarak “evimizi” şeklinde kullanılmıştır. Dördüncü örnek ise teşrif etmek birleşik fiilinin yanlış kullanımını örneklemektedir çünkü teşrif etmek birleşik fiilinden önce gelen “evimiz” sözcüğü yönelme hâl eki (-e) alarak “evimize” şeklinde kullanılmıştır.
Teşrif ve teşrif etmek sözcüklerinin, taşıdıkları anlamlar dikkate alındığında yönelme hâl eki değil de belirtme hâl eki almış sözcüklerle beraber kullanılmaları gerektiğini unutmayalım. Yazımızı noktalamadan önce haiz ve haiz olmak ifadelerinin de benzer şekilde kullanıldığını belirtmekte fayda var. Bu konuyla ilgili bilgi edinmek için Haiz Ne Demek? adlı yazıyı okuyabilirsiniz.