Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’ı esas alarak iltica ve mülteci sözcüklerine odaklanacağız. Öncelikle, bu sözcüklerin dilimize Arapçadan geçtiğini ve aynı köke dayandığını belirtelim. Sözlüğe baktığımızda iltica sözcüğünün cümlede isim görevinde kullanıldığını ve “genellikle siyasi ve ekonomik sebeplerle kendi ülkesinden ayrılıp başka bir ülkeye gitme, sığınma” gibi anlamlara geldiğini görmekteyiz. İltica sözcüğüne “etmek” yardımcı fiili getirilerek oluşturulan iltica etmek birleşik fiili ise “genellikle siyasi ve ekonomik sebeplerle kendi ülkesinden ayrılıp başka bir ülkeye gitmek, sığınmak” gibi anlamlar barındırmaktadır. Aşağıdaki örnek cümleleri inceleyip iltica ve iltica etmek ifadelerinin kullanımlarına daha yakından bakalım.
Örnek 1: Öz yurtlarında yasaklı olan birçok aydın ve sanatçı için iltica, bir seçenek olarak görülüyor.
Örnek 2: Ülkedeki iç savaş nedeniyle iltica edenlerin sayısı milyonları buldu.
En basit ifadeyle, iltica eylemini gerçekleştiren kişiyi mülteci olarak tanımlayabiliriz. Yani mülteci, “genellikle siyasi ve ekonomik sebeplerle kendi ülkesinden ayrılıp başka bir ülkeye giden kişi, sığınmacı” gibi anlamlar taşıyor. Bu sözcüğe -lik yapım eki getirilerek oluşturulan ve cümlede isim görevinde kullanılan mültecilik ise mülteci sözcüğünü bir kavram olarak ele aldığımızda başvurduğumuz bir sözcük. Aşağıda cümleler, mülteci ve mültecilik sözcüklerinin kullanımlarına örnek teşkil etmektedir.
Örnek 3: Alman hükûmeti, mültecilerin ülkeye adaptasyonlarını sağlamak için eğitim programları düzenliyor.
Örnek 4: Modern dünyada mülteciliğe, çok katmanlı sosyolojik bir olgu olarak bakılıyor.
Yukarıdaki tanımlara bakarak iltica sözcüğünün eş anlamlısının sığınma; iltica etmek birleşik fiilinin eş anlamlısının sığınmak; mülteci sözcüğünün eş anlamlısının sığınmacı ve mültecilik sözcüğünün eş anlamlısının ise sığınmacılık olduğunu söyleyebiliriz. Bu noktada, iltica ve mülteci sözcüklerinin sıklıkla irtica ve mürteci sözcükleri ile karıştırıldığını belirtmekte fayda var. Doğrusunu isterseniz sadece bir harf ile birbirinden ayrılan bu sözcükler, tamamıyla farklı kavramlara işaret ediyor. Bu ayrımı daha iyi anlamak için İrtica ve Mürteci adlı yazıyı okumanızı öneririz.