Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’ı referans alarak mutat, itiyat ve itiyat etmek ifadelerini irdeleyeceğiz. Öncelikle, mutat sözcüğünün dilimize Arapçadan geçtiğini belirtelim. Peki, mutat ne demek? Mutat ne anlama geliyor? Sözlüğe baktığımızda mutat sözcüğünün cümlede sıfat görevinde kullanıldığını ve “İtiyat edilen, alışılmış, alışılan” gibi anlamlara geldiğini görmekteyiz. Aşağıdaki örnek cümleyi inceleyerek mutat sözcüğünün kullanımına daha yakından bakalım.
Örnek 1: Halk onu okuyor ve seviyor, polis ve mürteci çevreler ise ona kin besliyor ve mutat vasıtalarla tasfiye etmeye çalışıyorlardı. (Nazım Hikmet)
Mutat ile aynı köke dayanan itiyat, cümlede isim (eskimiş) görevinde kullanılmakta olup “bir şeye alışmış olma, alışkanlık”; itiyat sözcüğüne “etmek” yardımcı fiili getirilerek oluşturulan itiyat etmek birleşik fiili ise “bir şeyi sürekli yapmak, alışkanlık edinmek” gibi anlamları karşılamaktadır. Aşağıda, itiyat ve itiyat etmek ifadelerinin kullanımlarına ilişkin örnekler yer almaktadır.
Örnek 2: Kâğıtlarını kendi eliyle aharlayıp terbiye etmek itiyadında idi. (Samiha Ayverdi)
Örnek 3: İkindi vakti, kankalarıyla kahvehanede buluşup domino oynamayı itiyat etmişti.
Mutat sözcüğünün zaman zaman “mutad” şeklinde hatalı olarak yazıldığına tanık olmaktayız. Sözlük kullanma alışkanlığı edinerek bu ve benzeri yazım yanlışlarının önüne geçebileceğimizi unutmayalım.