Bu yazımızda, atfetmek ve atfedilmek birleşik fiilleri ile atfedilen sıfat-fiilinin anlamlarını ve cümle içindeki kullanımlarını irdeleyeceğiz. Atfetmek birleşik fiili, Arapça kökenli atıf sözcüğüyle “etmek” yardımcı fiilinin birleşmesiyle oluşmuştur. Atfetmek birleşik fiilinin oluşumu sırasında atıf sözcüğündeki “ı” ünlüsünün düştüğüne dikkat edelim. Bu konuyla ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Türkçede Ses Düşmesi adlı yazıyı okuyabilirsiniz. Sözlüğe baktığımızda atfetmek birleşik fiilinin iki anlamı olduğunu görmekteyiz. Örnekler verip bu anlamları inceleyelim.
1. Mal etmek, dayandırmak, yüklemek.
Örnek 1: Eserlerinde, doğaya çeşitli anlamlar atfederek canlılığı kutsadı.
Örnek 2: Bu davadaki dik duruşu, adalete atfettiği önemin kanıtı niteliğinde.
2. Yöneltmek, çevirmek.
Örnek 3: Hancı yüzüme, bir şey anlamamış gibi garip bir nazar atfetti. (Ömer Seyfettin)
Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü üzere, atfetmek birleşik fiili bir yönelmeyi, ilgiyi işaret etmektedir.
Diğer taraftan, “atfetmeye konu olmak” anlamına gelen atfedilmek birleşik fiili, atfetmek birleşik fiilinin edilgen hâlidir. Etken ve edilgen fiillerle ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Öznelerine Göre Fiil Çatıları adlı yazıyı okuyabilirsiniz. Bu noktada, atfedilen sözcüğünün, atfedilmek birleşik fiiline “-en” sıfat-fiil eki getirilerek oluşturulduğunu hatırlatalım. Bu konuyla ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Sıfat-Fiil Nedir? adlı yazıya göz atabilirsiniz. Aşağıdaki cümleler, sırasıyla atfedilmek birleşik fiili ile atfedilen sıfat-fiilinin kullanımını örneklemektedir. Dördüncü örnekte atfedilmek, yüklenmek anlamında, beşinci örnekte atfedilen; yüklenen, yöneltilen gibi anlamlarda kullanılmıştır.
Örnek 4: Şairin sürgündeyken yazdığı şiirlere nice anlamlar atfedildi.
Örnek 5: Jüride, sanığa atfedilen suçun asılsız olduğu kanaati hâkim.
Yapı ve anlam bakımından atfetmek, atfedilmek ve atfedilen ile akraba sayılabilecek atıfta bulunmak, atıf yapmak, atıf ve atfen sözcükleriyle ilgili daha detaylı bilgi edinmek için Atıfta Bulunmak Ne Demek? adlı yazıyı okuyabilirsiniz.