Bu yazımızda, 2020 yılının başından itibaren tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını ile gündeme gelen pandemi sözcüğünü ele alacağız. Bu sözcüğün TDK sözlüğünde olmadığını belirtelim. Bu yüzden de pandemi sözcüğünün kökenini, anlamını ve cümle içindeki kullanımını, genel ağdaki güvenilir kaynakları referans alarak irdeleyeceğiz. Etimolojik olarak Eski Yunancadaki, “halk ile ilgili, umumi” anlamlarını barındıran pandēmos sözcüğüne dayanan pandemi, hâlihazırda İngilizce (pandemic) ve Fransızca (pandémie) gibi Batı dilleri başta olmak üzere pek çok dilde yer almaktadır.
Peki, pandemi ne demek? Başka bir ifadeyle, pandemi ne anlama geliyor? En genel ifadeyle, cümlede isim görevinde kullanılan pandemi sözcüğünü, “belirli bir zaman diliminde, çok geniş bir coğrafi alana yayılıp etki gösteren salgın hastalık” olarak tanımlayabiliriz. Eş anlamlısı salgın olan pandeminin, dilimizde Covid-19 salgını ile özdeşleştiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Aşağıdaki cümleler, bu sözcüğün kullanımını örneklemektedir.
Örnek 1: Pandemiden dolayı birçok iş yeri kepenk kapattı.
Örnek 2: Covid-19, 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilmiştir.
Türkçede, pandeminin yanı sıra pandemik sözcüğünün de kullanıldığını hatırlatmakta fayda var. Pandemi sözcüğünün sıfat hâli olarak düşünebileceğimiz pandemik, “belirli bir zaman diliminde, çok geniş bir coğrafi alana yayılıp etki gösteren, salgın hâline gelmiş” şeklinde tanımlanabilir. Aşağıda, bu sözcüğün kullanımına ilişkin bir örneğe yer verilmektedir.
Örnek 3: Yaygın aşılama, pandemik hastalıklarla mücadelede önemli bir koz.
İngilizcede hem isim hem de sıfat olarak kullanılan “pandemic” sözcüğü, Türkçede pandemi (isim) ve pandemik (sıfat) şeklinde iki farklı sözcükle ifade edilmektedir. Pandemiye çok benzer bir sözcük olan epidemi ile ilgili bilgi edinmek ve pandemi ile epidemi arasındaki farkı öğrenmek için Epidemi Ne Demek? adlı yazıyı okuyabilirsiniz. Yine bu bağlamda, endemi sözcüğünün ele alındığı Endemi Ne Demek? adlı yazı da ilginizi çekebilir.