Fiilimsi veya bir diğer ismiyle eylemsi, fiillere getirilen fiilimsi ekleriyle oluşturulan; fiilleri isim, sıfat, zarf şekline dönüştüren sözcüklere denir. Fiilimsiler olumsuzluk eki (-me /-ma) alabilirler, yapım eki aldıkları için türemiş sözcük olarak kabul edilirler. Her fiilimsi bir yan cümlecik oluşturur. Fiilimsiler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üçe ayrılırlar. Bu yazımızda, zarf-fiillere odaklanıp zarf-fiil eklerini inceleyeceğiz. Bu konuda daha detaylı bilgi sahibi olmak için İsim-Fiil Nedir? ve Sıfat-Fiil Nedir? adlı yazıları okuyabilirsiniz.
Zarf-fiil, bağ-fiil veya ulaç olarak da isimlendirilir. Zarf-fiiller cümlede zarf olarak kullanılırlar ve çekim eki almazlar. Aşağıda belirtilen eklerle oluşturulurlar.
-ken, -alı (-eli), -madan (-meden), -ince (-ınca /-unca /-ünce), -ip (-ıp /-up /-üp), -arak (-erek), -dıkça (-dikçe/ -dukça /-dükçe /-tıkça /-tikçe /-tukça /-tükçe), -e … -e (-a … -a), -r … -maz (-r … -mez), -casına (-cesine), -meksizin (-maksızın), -dığında (-diğinde /-duğunda /-düğünde /-tığında /-tiğinde /-tuğunda /-tüğünde)
Aşağıdaki örneklerde kalın olarak yazılmış koşarak, söylene söylene, gelir gelmez ve görmeyeli ifadeleri zarf-fiildir. Zarf-fiiller yüklemi durum veya zaman bakımından etkilerler. Birinci ve ikinci örnekteki koşarak ve söylene söylene ifadeleri yüklemi durum bakımından, üçüncü ve dördüncü örnekteki gelir gelmez ve görmeyeli ifadeleri ise zaman bakımından etkilemektedirler.
Örnek 1: Koşarak yanımdan geçti. (Durum) (-arak)
Örnek 2: Söylene söylene içeri girdi. (Durum) (-e … -e)
Örnek 3: Eve gelir gelmez kaloriferi yaktı. (Zaman) (-r … -mez)
Örnek 4: Görmeyeli çok değişmişsin. (Zaman) (-eli)