Bu yazımızda, TDK ve Birlisan’ı temel alarak vesile sözcüğünü ve bu sözcükle kurulan vesile aramak, vesile bulmak ve vesile olmak birleşik fiillerini irdeleyeceğiz. Öncelikle, vesile sözcüğünün dilimize Arapçadan geçtiğini ve tevessül ile aynı köke dayandığını belirtmekte fayda var. Tevessül sözcüğü ile ilgili bilgi edinmek için Tevessül Ne Demek? adlı yazıyı okuyabilirsiniz. Peki, vesile ne demek? Vesile ne anlama geliyor? Sözlüğe baktığımızda vesile sözcüğünün cümlede isim görevinde kullanılan iki anlama geldiğini görmekteyiz. Aşağıda, bu anlamlara ilişkin tanımlara ve örnek cümlelere yer verilmektedir.
1. Bahane, sebep.
Örnek 1: Arkadaşlar birer vesile ile dağıldılar ve beni Besim Bey’le yalnız bıraktılar. (Memduh Şevket Esendal)
2. Herhangi bir şey için en uygun zaman, durum veya şart, fırsat.
Örnek 2: Biz, ancak her vesile ile bize yapılan yersiz hakaretlere, istihfaf ve tezyiflere layık olmadığımızı söylüyoruz. (Asaf Halet Çelebi)
Vesile ile oluşturulan ve Türkçe konuşup yazarken yaygın bir şekilde kullanılan birleşik fiillerden ilki, “en uygun durumu veya zamanı yakalamaya çalışmak, fırsat kollamak” gibi anlamlar barındıran vesile aramak. Vesile bulmak, “bahane göstermek, sebep yaratmak” gibi anlamlara geliyor. Vesile olmak ise “bir olay ve durumun gerçekleşmesi için uygun ortam oluşmak” anlamı taşıyor. Aşağıdaki örnek cümleleri inceleyerek bu birleşik fiillerin kullanımlarına daha yakından bakalım.
Örnek 3: İkide birde içimizden birine çatmak için vesile arıyordu. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)
Örnek 4: Bir vesile bulup size takdim edilmek pek kolay bir iş oldu. (Hüseyin Cahit Yalçın)
Örnek 5: Evinde bazen namaz kılar ancak bir vesile olursa camiye giderdi. (Abdülhak Şinasi Hisar)
Bu konuyla bağlantılı olarak vesile ile aynı köke dayanan tevessül sözcüğü ile ilgili bilgi edinmek için Tevessül Ne Demek? adlı yazıyı okuyabilirsiniz.